تأثیر حوزه های معنایی و تصویر بر آموزش واژه ها

پژوهش حاضر به موضوع آموزش واژه در آموزش زبان دوم/ خارجی می پردازد. پژوهشگر سعی دارد تا تأثیر آموزش همزمان واژه های مربوط به یک حوزه معنایی و به کارگیری تصویر را بر یادگیری زبان آموزان ارزیابی کند. به همین منظور 15 فارسی آموز غیرفارسی زبان در سه گروه جداگانه با دروسی طراحی شده به گونه ای مورد آموزش قرارگرفتند تا تأثیر این سطوح آموزشی بر یادگیری آن ها سنجیده شود. پژوهش حاضر برای دستیابی به اهداف پژوهشی آن در سه مرحله اجراشد. در ابتدا از تمام زبان آموزان آزمونی گرفته شد تا سطح دانش واژگانی آن ها ارزیابی شود. این آزمون طوری طراحی شد که درک معنی واژه های موردنظر را در قالب سوالات چهارگزینه ای، پرکردن جاهای خالی و نیز طبقه بندی واژه هادر حوزه های معنایی مربوط به آن ها را توسط زبان آموزان مورد بررسی قرار دهد. برای حصول اطمینان از معتبر بودن داده های جمع آوری شده از این آزمون، آزمون سنجش اعتبار پیش آزمون انجام گرفت. نتایج حاصل از این آزمون نشان داد که اغلب زبان آموزان از نظر دانش واژگانی ضعیف هستند. برای تحلیل راحت تر داده های زبان آموزان در پیش آزمون را نیز در قالب گروه بندی های بعدی آن ها هم سنجیدیم که امر نشان داد که این فارسی آموزان به طور تصادفی انتخاب شده و این سه گروه در پیش آزمون عملکردی نسبتاَ مشابه داشتند. سپس این 15 زبان آموز در قالب سه گروه آزمایشی دروس طراحی شده متناسب با اهداف پژوهشی گروه خود را آموزش دیدند. گروه یک با دروسی آموزش دیدند که براساس حوزه های معنایی و همراه با تصویر طراحی شده بودند. واژه های آموزشی این گروه در چهار درس با عناوین روزها و فصول سال، آب و هوا، زمان و اوقات روز و پدیده ها و بلایای طبیعی گنجانده شد. گروه دو با دروسی آموزش دیدند که واژه ها در آن ها براساس حوزه های معنایی اما بدون تصویر آموزش داده می شد. این دروس از نظر قالب، محتوا و تعداد واژه ها دقیقاَ با دروس گروه یک یکسان بود و فقط فعالیت های تصویری از آن ها حذف شده بود. دروس مربوط به گروه سه قالبی متفاوت داشت، یعنی تمام واژه های دو گروه دیگر در این دروس به صورت پراکنده البته با کمک تصویر ارائه شده بود. واژه های آموزشی دو گروه حدود 75 واژه پایه متناسب با سطح زبان آموزان انتخاب شده بود. در طراحی این دروس از اصول آموزش واژه در روش تکلیف محور نیز استفاده شد. دروس و فعالیت های آن طوری طراحی شد که حاصل آن یادگیری واژه ها به معنی درک درست معنی و نیز تولید آن پس از دوره آموزشی که حدود سه هفته به طول انجامید، آزمونی جهت ارزیابی پیشرفت زبان آموزان هر گروه و مقایسه آن ها با یکدیگر برگزارشد. این آزمون به لحاظ تعداد سوالات و سطح دشواری آن ها دقیقاَ همسنگ پیش آزمون بود. جهت حصول اطمینان از معتبر بودن داده های جمع آوری شده از پس آزمون، آزمون سنجش اعتبار پس آزمون انجام شد. که نتیجه آن نیز چون پیش آزمون اعتبار آزمون را تأییدکرد. نتایج نشانداد که عملکرد گروه ها در پس آزمون به طرز معنی داری بهتر از پیش آزمون بوده است، اما برتری هیچ یک از روش های آموزشی بر دیگری به لحاظ آماری تأیید نشد. البته به روش تحلیل آماری پارامتریک و مقایسه اختلاف میانگین نمرات پیش آزمون و پس آزمون سه گروه، برتری روش آموزشی گروه یک در مقایسه با سه گروه دیگر اثبات شد.